Godinnen en goden van de lach.

Heb je vragen, opmerkingen, kritiek of stellingen n.a.v. het werk van Joseph Campbell? Weet je meer over mythologie, symbolen, religies, mystiek, Godinnen en Goden of 'De weg van de Held(in)'? Wil je iets zeggen of vragen over thema's die m.n. in Nederland relevant zijn? Plaats het hier.

Moderator: Gerard

Locked
Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Godinnen en goden van de lach.

Post by Gerard »

Mythologien en goden- en godenverhalen gaan vaak over ernstige zaken, waarbij wel veel 'zingeving' en levenswijsheid aan de orde komt, maar weinig te lachen valt.

Maar voor wie goed kijkt en leest, zijn er wel degelijk goden die humor in het leven hebben. Soms is daar een listige, grappige god als Loki die met zijn streken andere goden vaak te slim af is, (een bekend thema in de mythologie) soms zijn er gewoon goden die mensen in hun zorg of ellende aan het lachen maken en zodoende zorgen voor een doorbraak in een uitzichtloze situatie.

Helaas heeft de geschiedenis deze (vaak) godinnen niet zo'n prominente plaats in de goden-hierarchie gegeven. De erop los meppende mannen en vrouwen waren kennelijk meer in trek.

Vandaar in deze draad een kleine hommage aan godinnen en goden die laten lachen. We zullen zien dat zelfs in dit gegeven mythologien overal over de wereld een universeel patroon hebben.


Say cheese.....please.....

Image
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

In de Griekse mythologie is een van de bekendste mythen die, waarin de vruchtbaarheidsgodin Demeter wanhopig op zoek is naar haar door Hades naar de onderwereld ontvoerde dochter Persephone, ook wel Kores. Als Demeter hoort dat Persephone naar de onderwereld ontvoerd is, trekt ze zich terug. Maar aangezien ze de godin van de vruchtbaarheid is heeft dit tot gevolg dat er niets meer groeit op de aarde en alles onvruchtbaar, schraal en droog wordt. Zeg maar: een depressie heeft en apathisch en inactief is.

Demeter heeft een dienstvrouw in huis, de al wat oudere Baubo. Zij was de baker van Persephone. (Dit lijkt een detail, maar is het niet - ik kom er later opm terug).

Baubo wordt soms gerepresenteerd door een pad, maar zij is ook zieneres en profetes. Zij is de godin van vreugde, dans, zang, ongeremde sexualiteit en een grappenmaakster. Meestal wordt ze zo afgebeeld:

Image

Baubo ontvangt de treurende Demeter en biedt haar uit gastvrijheid een maaltijd en wijn aan. De treurende en rouwende Demeter slaat dit af. Baubo is diep gekwetst omdat ze vindt dat ze genegeerd en gekleineerd wordt. Ze zit echter niet bij de pakken neer en begint voor haar dansen, op de manier die bij haar past: uitgelaten, levenslustig en obsceen. Daarbij tilt ze onverwacht haar rokken op en laat haat ontblote onderlichaam zien. Daardoor moest iedereen lachen; ook Demeter. Het gevolg was dat Demeter toch wat uit de wijnbeker neemt en opkikkert en weer actief wordt. Uiteindelijk wordt Persophone uit de onderwereld gehaald, onder bepaalde voorwaarden - maar dat is een ander verhaal.

Deze ogenschijnlijk oppervlakkig mythe heeft, zoals meestal, een diepe levenles:

Persephone vertegenwoordigt de jeugdige vrouw, het meisje, vrolijk, onschuldig uitgelaten, naief bijna.

Demeter is de vrouw op / kort na de 'moeder'leeftijd, die treurt om het heengaan van haar jeugd, met de bijbehorende schoonheid en onbevangenheid.

Baubo (ook vaak Hekate) vertegenwoordigt de oudere wijze vrouw, vaak Crone genoemd - zeg maar de levensfase die Demeter nog te wachten staat en waar ze niet vrolijk van wordt. Baubo is niet mooi meer, maar nog wel vol levenslust. En vol met levenswijsheid.

Met andere woorden: deze drie vrouwen vertegenwoordigen samen de levensloop van de vrouw.

Baubo is niet toevallig de dochter van Chronos, de god van de tijd!

Het feit dat ze haar onderlichaam toont wil zeggen dat ze dezelfde vrouw is, als de treurende Demeter, die gebaard heeft (ook andere kinderen) en dat die een deel van haar levensvreugde zijn.


Image

De wijnbeker met de levenslust opwekkende drank.
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

Image

In het verre Japan bestaat een mythe met dezelfde strekking: nl. in de mythe van Amaterasu. Amaterasu is de Shinto zonne-godin van het licht die zich kwaad terugtrekt in haar grot. Het gevolg is hetzelfde: daar waar de zon verdwijnt, groeit niets meer en wordt alles donker. In de donkerte kunnen de bozen geesten in alle vrijheid hun werk doen.

Alle goden (daar Kami's genoemd) proberen Amaterasu wanhopig uit haar grot te kringen, maar ze vertikt het. Ze bedenken vervolgens allerlei trucs en lokmiddelen, maar die helpen allemaal niets als Amaterasu niet eerst uit haar grot gelokt kan worden. (Het bedenken van trucs en listen is in mythen een veel voorkomend verschijnsel. Het is de alternatieve manier waarop de held te werkt gaat, die vaak wint met geweld en vechten.)

Ze richten een groot feest aan vlak voor de grotopening, met veel lachen en kabaal, zodat Amaterasu het wel horen moet. In het middelpunt staat Ame-no-uzume, die wild zingend en dansend en uitgedost met allerlei natuur-kleding - en ook zij tilt haar rokken op, waarop de anderen dermate hevig in lachen uitbarsten dat Amaterasu nu haar nieuwsgierigheid niet kan bedwingen en de grot uitkomt. Ze kijkt in een doelbewust daarvoor opgehangen spiegel en komt verder naar buiten. De andere goden klappen de deur van de grot achter haar dicht en ze kan niet terug.

Een verschil met Baubo is wel, dat Ame-no-uzume geen oudere vrouw is, maar de godin van de dageraad.
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

Image

Dit (rechts) is Loki, een belangrijke god uit de Noorse mythlogie. Hier in de sprookjesachtige verschijning die John Bauer altijd in zijn tekeningen brengt. Loki is een beroemd/berucht grapjas-god, die geregeld de goden in de maling neemt. Hij begint als een schalk-schavuit met een leukige ondertoon, maar naarmate de verhalen verder gaan worden zijn grappen steeds valser en gemener, tot je niet meer van grappen kunt spreken.

Image

Hij is in zekere zin de voorloper van de nar. De nar is traditioneel de enige in de hofhouding van de koning die door middel van grappen en grollen kritiek mocht leveren op de koning. Onze cabaretier stamt daar van af, om het zo maar eens te zeggen. Natuurlijk was dat wel riskant, want als de grap niet aansloeg - bleef alleen de kritiek over en daarmee kon hij behoorlijk in ongenade vallen. Het was altijd balanceren op het smalle koord tussen grappig zijn en in overmoed te ver gaan.

Op een gegeven moment ging Loki niet alleen in grappen maar ook in gemeenheid te ver. Hij verwerd tot bedrieger en leugenaar en omdat je de goden (het noodlot) niet straffeloos kunt blijven tarten, ook in de Noorse mythologie niet, komt hij op een vreselijke manier aan zijn eind.


Image
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

Image


Deze bekende figuur is Hotei. Men noemt hem wel de Lachende Boeddha, maar hij stelt Boeddha helemaal niet voor.

Hotei is zijn Japanse naam. Hij wordt ook wel Hoteiosho genoemd. Ho-tei betekent kleding-zak.
Oorsponkelijk is hij gebaseerd op een Chinese zen-meester uit de 6e-10e eeuw na Christus genaamd Budaishi, bijgenaamd Pu-tai.

Hij heeft zo’n dikke buik omdat in die cultuur (heel anders dan de onze) de buik als de zetel van de ziel gezien wordt, hetgeen een totaal andere levenshouding tot gevolg heeft. Bij Japanners staat de Hara centraal, dat is een punt, ongeveer 5 cm onder je navel, midden in je buik. (Denk ook aan Hara-kiri). Ook wel het Dantien genoemd.

Het beeldje wil zeggen: als je leeft volgens de ‘filosofie’ van de Hara, je Midden, wordt je gelukkig.

De buik verbeeldt voldoende eten, tevredenheid, plezier, gulheid, geluk, welvaart. In een latere traditie werd gezegd dat het geluk bracht als je over die buik wreef. Sommigen zeggen dat zijn handen omhoog betekent dat het ‘handen ten hemel heffen’ kosmische energie aantrekt.

De handen omhoog betekenen ook dat je er niets voor hoeft te doen om gelukkig te worden. De filosofie daarachter heeft te maken met het attribuut dat Hotei bij zich draagt, een stoffen zak. Hotei (of beter zijn voorganger) was een bedelmonnik. Hij preekte echter niet, hij lachte alleen maar. Hij kreeg van de mensen vanwege zijn geluk-uitstraling allerlei geschenken, die hij in zijn zak deed en daarna weer uitdeelde aan andere mensen, vooral ook kinderen. Denk aan rijstplantjes, snoep, voedsel. In die zin heeft hij dezelfde rol als bij ons Sinterklaas. Ook de zorgen die mensen hadden mochten in de zak, dan waren de mensen er van af. In elk geval was de zak nooit leeg. Hij had als zwerver zelfs geen vaste woon- of verblijfplaats en toch vond hij altijd onderdak bij gastvrije mensen.

Zijn uiterlijk doet denken aan de Grote Moedergodin: rond, zacht. Alles behalve mannelijk en stoer dus. In die zin is hij bijna eerder een anti-held dan een traditionele held. Hotei had in zekere zin ook weer iets anarchistisch, want hij at vlees en vis. Dat was in die cultuur streng verboden, maar hij had daar lak aan.

Vaak heeft hij ook een waaier in een hand. Dat is het symbool van de wijsheid in die cultuur.

Hij leefde dus van niets en was toch zorgeloos gelukkig omdat hij geluk uitstraalde. Dat is zijn boodschap.

In al zijn onschuld verbeeldt hij dus eigenlijk een revolutionair andere levenshouding.
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

Image

Dit is dan weer een andere figuur, nl de Huilende Boeddha.

Waar Hotei stamt uit China-Japan, is deze Boeddhafiguur afkomstig uit India-Indonesia. Hij heet daar ook wel Orang Malu. Populairder noemt men hem ook wel de Yogiman. Waar men in Japan en China het centrum, de ziel van de mens plaatst in de hara, de buik, wordt dit in India en Indonesie geplaatst in het hart. (In het Westen in het hoofd trouwens, maar dat is een ander thema).

Dat komt tot uiting in het beeldje. Als je Orang Malu nl goed bekijkt, heeft hij aan de buitenkant meerdere 'gezichten': aan zijn achterkant zie je een hartvorm, aan de zijkant zie je de vorm van een foetus. Hijzelf is ineengedoken en kijkt in zijn hart. Zijn handen geven aan dat hij zijn gezicht verbergt.

Orang maloe betekent verlegen of zich schamende mens, maar hier is de betekenis 'bescheidenheid'.

Het verhaal gaat dat hij zich schaamt om de mensheid en voor een leven in meditatie koos. Hij zou zich dus schamen of huilen en verdriet hebben. Toch gaat er meer schuil achter dit beeld. Beter gezegd IN dit beeld.

Van hem wordt namelijk gezegd dat hij diep in zijn hart (!) ook gelukkig kan zijn. Dat kun je afleiden uit die andere vormen. Het hart staat namelijk voor levenskracht en de foetus voor nieuw begin en voor reinheid. De reinheid die gedane zonden of kwaad afwast.

Hij is in zijn hart ook gelukkig omdat hij ontdekt heeft dat je de kracht om te leven en te herbeginnen niet in een ander en niet in de wereld moet zoeken, maar in jezelf! In India en Indonesia is het hart nl. de bron van energie, ipv de buik of het hoofd.

Hij wil ons leren dat je door bescheidenheid en kracht altijd opnieuw kunt beginnen en weer gelukkig kunt worden, zonder het leed te vergeten.

Wat een diepgang weer in zo'n 'simpel' beeldje!

En wat een totaal verschillende beleving, vergeleken met de Lachende en zorgeloze Hotei.
Sisyphus Laughs

Locked