Mythen- een bron van wijsheid - Pasen.

Heb je vragen, opmerkingen, kritiek of stellingen n.a.v. het werk van Joseph Campbell? Weet je meer over mythologie, symbolen, religies, mystiek, Godinnen en Goden of 'De weg van de Held(in)'? Wil je iets zeggen of vragen over thema's die m.n. in Nederland relevant zijn? Plaats het hier.

Moderator: Gerard

Locked
Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Mythen- een bron van wijsheid - Pasen.

Post by Gerard »

Pasen. Meer dan in welk ander feest ook, komen in Pasen vele eeuwenoude mythen, tradities en gebruiken samen. Pasen heeft een lange, lange geschiedenis waarin bestanddelen uit Sumerische, Babylonische, Egyptische, Egyptische, Joodse, Griekse, Romeinse, Keltische, Noordse, Germaanse mythologie en christelijke geloofsleer met elkaar vermengd zijn.

Bij Pasen staat de (wederopstanding) van een wintertijd via de lente naar de zomer centraal. Dat kan men fysiek-natuurlijk zien, maar ook psychologisch of spiritueel. Na een lange doodse tijd, na een lijdensweg sterft iets, om plaats te maken voor iets nieuws. In de basis-mythen is het de mythische jonge zoon-zonnegod-koning- gemaal die opgejaagd, gevangen, gedood en geofferd wordt aan de moeder-godin, de godin die nieuw leven brengt, om te herrijzen in iets groters en mooiers. De wederopstanding van iets wat men daarvoor los moest laten en ‘stierf’.

Image

In oude tijden werd dit thema vooral gekoppeld aan het weer vruchtbaar laten worden van de natuur, waarvan men in landbouwgemeenschappen zo afhankelijk was. Men smeekte de goden dmv allerlei rituelen een vruchtbaar nieuwe zomer af. (In oorsprong kende men slechts 2 seizoenen: winter en zomer; herfst was voorbereiding op de winter en lente op de zomer). Pasen en soortgelijke feesten draaien allemaal om de equinox, dwz. Het moment waarop de dag net zo lang duurt als de nacht. Waarop de zon weer ‘de baas’ wordt omdat de dag vanaf dat moment weer langer duurt dan de nacht.

Het thema van Pasen sluit ook aan op het overal ter wereld voorkomende motief dat (lijdende) mensen wachten op een (beloofde) Verlosser.

Ik probeer hierna samenvattend de geschiedenis van Pasen, door de eeuwen heen, weer te geven. Het moet noodzakelijkerwijs beperkt blijven tot samenvattingen, omdat de draad anders ellenlang en daardoor onaantrekkelijk om te lezen wordt. Ik noem her en der namen van goden en hoofdfiguren. Belangstellenden kunnen via Google wel verder zoeken dan.


Uit de Sumerische mythologie:
Heel veel verhalen uit de bijbel, zijn mythologische verhalen uit de eeuwenoudere Sumerische mythologie. (Meegebracht door Abraham uit het Ur der Chaldeeen; Ur lag in Mesopotamie (het huidige Irak)). Zo ook het verhaal over de zondvloed. (Het woord ‘zond’ heeft niets te maken met zonde, zoals vaak gedacht wordt). De zondvloed was in de bijbel een straf van god voor het misgedrag van de mensen. Uit de Sumerische mythologie is op te maken wat er dan aan die ‘zond’vloed vooraf ging.
Nimrod was een koning van Babel. Hij stichtte een groot aantal steden, die bij de veeteelt houdende bevolking op het land bekend stonden als losbandig, decadent, vrij en luxueus. Men hield er in de steden een ‘goddeloze’ levensstijl op na. Toen Nimrod stierf startte zijn vrouw Semiramis rondom hem een cultus als zonnegod, leven-gever. Zij had een onwettige zoon, Tamuz. Semiramis wist het volk ervan te overtuigen dat Tamuz de wedergeboren Nimrod was. Dat lukte en de mensen aanboden Tamuz steeds meer. Wat met zich meebracht dat zijn moeder ook steeds meer als moeder-godin, godin van de vruchtbaarheid werd aanbeden. In de loop van de eeuwen kreeg zij andere namen als Ishtar, Ashtur, Astarte. Toen ook Tamuz stierf (door een wild zwijn), stelde Semiramis een lente-ritueel in, waarbij het verhaal was dat Tamuz door de tranen van zijn moeder op zou staan en in de vorm van vegetatie (eten voor iedereen, vruchtbaarheid) weer op aarde zou verschijnen. Dus: wederopstanding uit de dood in een ‘hogere’ vorm, dwz waar iedereen wat aan heeft. Dit motief is de basis voor Pasen. De christelijke kerk heeft het veranderd, maar het motief is nog steeds zichtbaar: Tamuz sterft door opzet, hij keert terug in een hogere vorm en zijn de tranen en de status van Semiramis hebben verdacht veel weg van Maria, koningin der hemelen, moeder van god.

(Overigens komen zowel Nimrod als Semiramis in de geschiedenis ook nog in een andere vorm terug, nl. als de beruchte als Baal en zijn echtgenote Astarte, maar dat is een ander verhaal).


Uit de Egyptische mythologie:
De mythe van Osiris, vereerd als god van de vegetatie, de vruchtbare aarde en de maan. Ook het: leven dat spontaan uit de dood herrijst.

Image


Uit de Joodse mythologie:
De Joden hebben hun Pesach, maar herdenken dan wel iets heel anders dan de Christelijke wereld doet met Pasen. De Joden waren slaven in Egypte. Zij geloven dat hun god, Jahwe, door middel van plagen de toenmalige heersers van Egypte ertoe dwong het Joodse volk te laten vertrekken. De laatste (en doorslaggevende) plaag was dat in elk gezin de oudstgeborende zou sterven. Om te voorkomen dat ook de oudstgeborenen van de Joden zelf zouden sterven moesten zij een lam offeren en het bloed van dit lam aanbrengen aan de deurpost van hun huis. Het lukte de Joden te vluchten onder leiding van Mozes. Met Pesach herdenken de Joden de grote daden van hun God die het hun mogelijk maakte uit de slavernij van de Egyptenaren te vertrekken. Het lam is een bekend offerdier.


Uit de christelijke mythologie:
De Christenen herdenken met Pasen de lijdensweg die Jezus Christus moest gaan, zijn dood en zijn herrijzenis 3 dagen later. God de Vader heeft zijn eniggeboren zoon Jezus geofferd om de erfzonde van de mensen (opgedaan in het aards paradijs) uit te wissen. Jezus offert zich vrijwillig op ten behoeve van de mensheid. Hij komt in de plaats van het traditionele lam: het Lam Gods. Hij sterft aan het kruis (de levensboom!) om daarna te verrijzen, een wederopstandig op een hoger niveau waar te maken. Zij wachten op de terugkeer van Jezus (het Verlosser-idee) aan het einde der tijden.
De (latere) kerkelijke hierarchie had nog een ander doel met dit verhaal: zij schoven hiermee de joodse betekenis (Jezus was immers een jood) van Pesach aan de kant en stelden er hun eigen verhaal voor in de plaats.
Het is opvallend hoezeer Mozes en Jezus precies passen in het universele patroon van de reis van de held.


Uit de Griekse mythologie:
De mythe van Attis en Cybele. Attis is daar de jongen god van de natuur die opbloeit. Hij sterft om weer te ontwaken. Uit zijn bloed ontstaat nieuw leven. Het Pasen-Christus-verhaal is een imitatie van deze mythe: de wederopstanding van Attis is veel ouder dan het Christus-verhaal.
Ook Adonis is een god die dit thema verbeeldt. Hij is een jonge man (hier weer het motief van de mythische jonge zoon-zonnegod) die begeerd wordt door Aphrodite, de godin van de liefde. Tijdens de jacht wordt hij door de jaloerse Artemis gedood die (wederom) een wild zwijn op hem af stuurt. Ook uit zijn bloed ontstaat leven. Na zijn dood volgt de herrijzenis. Ook hier zien we de seizoen-wisseling, nl. de helft van de tijd moet hij doorbrengen bij Hades in het dodenrijk (winter, alles dood) en de andere halft van het jaar mag hij bij Aphrodite zijn (het liefderijk). Hij is de god die jaarlijks sterft en herrijst.


Uit de Keltische mythologie:
Hier staat Beltain centraal. Het vuurfeest. De zonnegod Balder (Belenos) is de god die triomfeert over de winter. Ook hier is weer sprake van een mannelijke zonnegod die opgejaagd en gedood wordt om in een grotere vorm terug te keren. De moedergodin is hier de Keltische moedergodin Danna. De rituele vuren die men aanstak leven in verkleinde vorm nog steeds voort: de brandende kaars is een verwijzing naar deze vuren en de symboliek ervan.

Image


Uit de Germaanse mythologie:
In Nederland heet Pasen Pasen. In ons omringende landen als Duitsland en Engeland heet Pasen ‘Ostern’ of ‘Easter’. Dat komt door de Germaanse, Angelsaksische mythologie (de Angelen en de Saksen waren Germaanse stammen die samen met de Friezen naar Engeland trokken). Daar was Ostara (of Easter, Eostre, Eastre) de Saksische godin van de dageraad, van het oosten, waar de zon op komt (!). Zij was brengster van lente en vruchtbaarheid.
Uit deze mythologie komen een flink aantal symbolen en attributen die wij nu nog bij Pasen gebruiken.

1. Het paasvuur: vuur vernietigt, reinigt en maakt ruimte voor iets nieuws. Het is een baken, een licht in de duisternis. Vuur is een zonnesymbool. Vuur trekt mensen aan en brengt mensen met elkaar in kontakt. Vuur brengt warmte en vreugde. Vuur symboliseert de hoop op terugkeer van de zon. De vonkenregen en het schijnsel van het licht op de akkers maken de aarde vruchtbaar, is de gedachte. En vuur verjaagt ook de winterdemonen.
2. Het ei: het ei is de kiem van leven. Het ei werd in akkers begraven omdat men meende dat de kiemkracht die erin zat overgedragen zou worden op het gewas. De eieren werden kleurig beschilderd om de pracht en praal van het jonge groen en de lentebloemen uit te lokken. Het kleurige gaf meer levenskracht aan moeder aarde. Vaak ook werden (worden) eieren rood geschilderd, herinnerend aan bloed. Bloed is in de magie levenbrengend, immers wie dood bloedt verliest het leven. Dus in bloed moest wel het geheim van de levenskracht opgesloten zitten.
3. De haas: het paashaas dat eieren legt? Raar? Toch niet zo erg. De haas is van oudsher het symbool van de vruchtbaarheid. Een haas plant zich zeer snel voort. (Het konijn bestond nog niet in Europa in die tijd). Bovendien is de haas een van de weinige dieren die zowel overdag als ’s nachts actief is. Bij veel volkeren is de haas daarom een heilig dier.



Uit de Noordse mythologie:
En dan is daar nog een (voor Christenen bijna schokkende) mythe van Odin/Wodan. Odins offer:
Aldus vertelt Odin/Wodan hoe hij de runen der wijsheid verwierf:
“Negen nachten hing ik aan de boom, gewond door de speer. Mijzelf geofferd aan mijzelf. Hangend aan die boom, weet niemand waar de wortels zijn. Niemand gaf mij brood, niemand gaf mij water. In de afgrond tuurde ik om de runen te grijpen, met een luide kreet... en ik verloor het bewustzijn. Welbevinden was mijn beloning en ook wijsheid. Ik groeide en ik had vreugde van mijn groei van woord naar woord werd ik geleid naar woord, van een daad naar de andere.”

Odin/Wodan hangt aan een boom (kruis), 9 dagen lang. Een lijdensweg. Hij offert een oog om wijsheid te verwerven. Hij is gewond door een speer. Hij vraagt om water. Hij heeft een luide kreet. Hij verliest het bewustzijn. En nadien leeft hij in een andere vorm voort en is hij vervuld van een nieuwe wijsheid.
Sisyphus Laughs

Gerard
Working Associate
Posts: 398
Joined: Sun Jan 23, 2005 7:26 pm
Location: Amsterdam.

Post by Gerard »

In feite gaat het bij de Feniks om hetzelfde. Uit de de as van het verleden volgt een nieuwe (zonne)geboorte. Vuur als vernietigend en vernieuwend element.

Image
Sisyphus Laughs

Locked