Bij het leven hoort de dood. De laatste en misschien wel belangrijkste reis van allemaal. Of en wat voor soort reis we gaan maken na de dood? Wie zal het zeggen. Bij deze reis is de voorbereiding op de reis, het leven zelf dus, en vaak de laatste fase daarvan, ook zo belangrijk. Jung zei het ooit zo: 'Als je jong bent, bereid je je voor op het leven. Na je 50ste begin je je langzaam voor te bereiden op de dood. '
Omdat deze reis ook een reis is, maak ik een aparte draad over alles wat met de dood, rituelen, symbolen, verlies, verdriet, troost te maken heeft. En dan niet alleen in onze tijd, maar ook zoals dat vroeger ging. En ook zoals het gaat in andere culturen. Want hoe mensen met de dood om gaan zegt vaak zoveel over hoe we ze het leven staan.
In een cursus heb ik de deelnemers eens laten nadenken over hoe ze hun begrafenis zouden willen hebben, wat ze willen dat er over hen gezegd wordt bij hun begrafenis of crematie, welke symbolen ze gebruikt zouden willen hebben en waarom. En dat terwijl ze nog midden (zelf aan het begin) van hun leven stonden. Heel indrukwekkend, maar ook heel veelzeggend wat daar voor mensen uit komt. Want hoe wil je leven?
En ik weet het, er is al een topic over gedichten. Maar deze vind ik zo bijzonder dat ik hem (haar?) een aparte plaats wil geven. Ik geef eerst de tekst en vertel daarna iets over de dichteres. Het is een gedicht dat in de Engelstalige wereld steeds meer bij begrafenissen wordt gelezen en onlangs ook op TV in 2 Engelse series te horen was. Het is van Mary Elizabeth Frye, uit 1932. Er zijn meerdere versies van. Ik laat het onvertaald. Ik denk dat ik hieronder de meest oorspronkelijke versie heb, maar ben daar niet zeker van.
Do not stand ....
Do not stand at my grave and weep
I am not there; I do not sleep
I am a thousand winds that blow
I am the diamond glints on snow
I am the sun on ripened grain
I am the gentle autumn rain.
When you awaken in the morning 's hush
I am the swift uplifting rush
of quiet birds in circled flight
I am the soft stars shine at night.
Do not stand at my grave and cry
I am not there
I did not die.
De laatste reis - Do not stand at my grave ...
Moderator: Gerard
De laatste reis - Do not stand at my grave ...
Sisyphus Laughs
Corry van Doorn heeft een Nederlands 'vertaling' gemaakt.
Sta aan mijn graf zonder verdriet
ik ging niet heen, ik ben hier niet
Ik ben de voorjaarswind die suist
't kristal dat in een sneeuwvlok huist
Ik ben het rijpende gewas
de voorjaarsregen op het gras
Ik ben de klaproos in het veld
een merel die de ochtend meldt
je schaduw die de zon verzacht
Ik ben de koelte van de nacht
en vlei de nevel op een sloot
Ik ben niet hier
Ik ging niet dood.
Sta aan mijn graf zonder verdriet
ik ging niet heen, ik ben hier niet
Ik ben de voorjaarswind die suist
't kristal dat in een sneeuwvlok huist
Ik ben het rijpende gewas
de voorjaarsregen op het gras
Ik ben de klaproos in het veld
een merel die de ochtend meldt
je schaduw die de zon verzacht
Ik ben de koelte van de nacht
en vlei de nevel op een sloot
Ik ben niet hier
Ik ging niet dood.
Sisyphus Laughs
De dichteres is Mary Elizabeth Frye (1905-2004). Ze was niet geinteresseerd in het publiceren van haar gedichten. Bij gelegenheid schreef ze gedichten voor mensen die ze kende, die steun konden gebruiken. 'I don't figure I have any great talent' zei ze. Toen de moeder van een vriendin stierf, schreef ze aan de keukentafel vrij spontaan een gedicht en gaf het de rouwende. Dat gedicht werd later doorgegeven aan anderen, tot het een Amerikaanse 'klassieker' werd. '
Het gedicht werd door de jaren heen gepubliceerd in bladen, boeken, bloemlezingen, op kaarten gedrukt, op grafstenen, op de radio gesproken, in films en TV-series gebruikt en werd wereldberoemd.
Ze heeft er nooit een cent aan copyrechten voor verlangd. 'Als het iemand helpt die het moeilijk heeft, ben ik genoeg betaald.'
Is dit niet tekenend voor haar door de geschiedenis heen voor vele vele vrouwen?
Ik heb op internet flink gezocht naar een foto van haar, om haar toch iets terug te geven van waardering voor wat zijn d.m.v. haar gedicht voor zovelen betekend heeft. Maar, zoals te verwachten was, ook daar is ze 'niet te vinden'. Ze is in haar gedicht, zullen we geheel in haar stijl, dan maar zeggen.
Toch wil ik iets aan haar opdragen. Want we hebben in Nederland iemand die dezelfde bescheidenheid aan de dag legde en die ook een heel mooi gedicht geschreven heeft, dat ik wel voorgedragen heb op begrafenissen en crematies: van Toon Hermans.
Tuin.
de bomen
komen uit de grond
en uit hun stam
de twijgen
en ied'reen vindt het
heel gewoon
dat zij weer bladeren krijgen
we zien ze vallen
naar de grond
en dan opnieuw weer groeien
zo heeft de aarde
ons geleerd
dat al wat sterft
zal bloeien.
Het gedicht werd door de jaren heen gepubliceerd in bladen, boeken, bloemlezingen, op kaarten gedrukt, op grafstenen, op de radio gesproken, in films en TV-series gebruikt en werd wereldberoemd.
Ze heeft er nooit een cent aan copyrechten voor verlangd. 'Als het iemand helpt die het moeilijk heeft, ben ik genoeg betaald.'
Is dit niet tekenend voor haar door de geschiedenis heen voor vele vele vrouwen?
Ik heb op internet flink gezocht naar een foto van haar, om haar toch iets terug te geven van waardering voor wat zijn d.m.v. haar gedicht voor zovelen betekend heeft. Maar, zoals te verwachten was, ook daar is ze 'niet te vinden'. Ze is in haar gedicht, zullen we geheel in haar stijl, dan maar zeggen.
Toch wil ik iets aan haar opdragen. Want we hebben in Nederland iemand die dezelfde bescheidenheid aan de dag legde en die ook een heel mooi gedicht geschreven heeft, dat ik wel voorgedragen heb op begrafenissen en crematies: van Toon Hermans.
Tuin.
de bomen
komen uit de grond
en uit hun stam
de twijgen
en ied'reen vindt het
heel gewoon
dat zij weer bladeren krijgen
we zien ze vallen
naar de grond
en dan opnieuw weer groeien
zo heeft de aarde
ons geleerd
dat al wat sterft
zal bloeien.
Sisyphus Laughs
Een van de fascinerendste volken vind ik de Etrusken. Zij waren de 'voorlopers' van de Romeinen, woonden in de streek die nu Toscanie heet en werden 'opgeslokt' door de Romeinen. Van de andere kant heeft hun cultuur de Romeinse erg beinvoed.
Bijzonder aan de Etrusken was dat in hun cultuur (toen al) de vrouwen gelijkwaardig waren aan mannen. Dat is voor die tijd heel bijzonder. De Romeinen schroefden dit snel terug en zetten vrouwen weer op achterstand. En zo bleef het eeuwenlang.
Etrusken waren echte levensgenieters, hielden er een vrij losbandige levensstijl op na.
Wat ook bijzonder is, en ook dat ben ik in andere culturen nauwelijks tegen gekomen, was hun begraaf-cultuur. Overleden echtparen lieten zich (als ze het betalen konden) op hun grafkisten in ontspannen en liefdevolle beelden vereeuwigen.
Ze hadden nog meer heel eigen gewoonten en een eigen mythologie. Maar daarover later in een andere posting.
Bijzonder aan de Etrusken was dat in hun cultuur (toen al) de vrouwen gelijkwaardig waren aan mannen. Dat is voor die tijd heel bijzonder. De Romeinen schroefden dit snel terug en zetten vrouwen weer op achterstand. En zo bleef het eeuwenlang.
Etrusken waren echte levensgenieters, hielden er een vrij losbandige levensstijl op na.
Wat ook bijzonder is, en ook dat ben ik in andere culturen nauwelijks tegen gekomen, was hun begraaf-cultuur. Overleden echtparen lieten zich (als ze het betalen konden) op hun grafkisten in ontspannen en liefdevolle beelden vereeuwigen.
Ze hadden nog meer heel eigen gewoonten en een eigen mythologie. Maar daarover later in een andere posting.
Sisyphus Laughs