Mythe en macht

Heb je vragen, opmerkingen, kritiek of stellingen n.a.v. het werk van Joseph Campbell? Weet je meer over mythologie, symbolen, religies, mystiek, Godinnen en Goden of 'De weg van de Held(in)'? Wil je iets zeggen of vragen over thema's die m.n. in Nederland relevant zijn? Plaats het hier.

Moderator: Gerard

Locked
Matti
Associate
Posts: 4
Joined: Wed Dec 30, 2009 7:42 am
Location: Utrecht, Holland

Mythe en macht

Post by Matti »

Mythe en macht

Uit de verwijdering van de godin Asjera uit de tempel in Jeruzalem (zie post 4 september j.l.) blijkt hoezeer mythologie verweven kan raken met macht. De Judese koning Josia leidde rond 620 v. Chr. een religieuze reformbeweging, die de alleenheerschappij voor Jahweh opeiste en die godinnen en andere goden in de ban deed. In het kielzog van die beweging kregen vrouwen een minderwaardige positie. Het duidelijkst blijkt dit uit de doodstraf op het verlies van maagdelijkheid voor het huwelijk.

‘Blijkt de beschuldiging waar te zijn en stelt men vast dat het meisje inderdaad geen maagd was, dan moet men haar naar de deur van haar ouderlijk huis brengen. En de burgers van de stad moeten haar doodstenigen; want zij heeft een schanddaad in Israël begaan door ontucht te plegen terwijl ze nog in haar ouderlijk huis woonde. Zo zult u het kwaad uit uw midden verwijderen. ‘
Deuteronomium 22: 20/21 (Willibrordbijbel).

Het boek Deuteronomium, waaruit dit citaat komt, heeft een bijzondere geschiedenis. Het werd rond 622 v. Chr.´ontdekt´ bij renovatiewerkzaamheden van de tempel. Deuteronomium had een grote invloed op de boeken Jozua, Richteren, Samuel en Koningen. Samen vormen zij de zgn. Deuteronomische geschiedenis, die werd voltooid tijdens en na de Babylonische ballingschap.
Deze Deuteronomische geschiedenis legt niet alleen de almacht van Jahweh vast, maar schetst ook een machtige staat onder de koningen David en Salomo, die zowel Juda als het noordelijke tienstammenland Israël omvatte. Dit rijk valt volgens de Deuteronomische geschiedenis uiteen na de dood van Salomo.
Deze voorstelling van zaken wordt niet ondersteund door de archeologie. Voor het bestaan van een groot verenigd rijk zijn geen bewijzen gevonden. Er bestaat zelfs geen enkele historische verwijzing naar het koningschap van Salomo. De archeologische bevindingen wijzen in een heel andere richting. Het noordelijke Israël blijkt in de 9e eeuw v. Chr. een invloedrijke staat te zijn met een bloeiende economie. In die periode, de periode waarin o.a. David over Juda geregeerd zou hebben, was Juda niet veel meer dan het achterland van Israël en Jeruzalem een afgelegen bergstadje.
Deze situatie veranderde pas nadat de Assyriërs in 722 v.Chr. het Tienstammen land verwoestten en de bevolking in ballingschap afvoerden. Juda bleef dit lot bespaard en groeide na en dankzij deze ramp uit tot een volledige staat met een sterke identiteit. De hoofdstad Jeruzalem werd het centrum van een regionale mogendheid. In deze situatie liet koning Josia zijn oog vallen op het ontheemde Israël en het gevonden heilige boek in de tempel onderschreef deze aanspraken. Te mooi om waar te zijn. De vondst van het boek Deuteronomium is geen Godswonder maar een onderdeel van een religieuze en politieke propagandacampagne. Mythologie en macht zijn verweven.

Het vinden van heilige boeken met een opmerkelijk belang voor de machthebber kwam meer voor. Farao Sjabaka (716-702 v.Chr.) vond een papyrusrol in de hoofdtempel van Memphis waarin Memphis wordt aangewezen als hoofdstad van het land en Ptah als goddelijke heerser over Egypte. De Babylonische koning Nabonidus (556 - 539 v.Chr.) herontdekte een tekst waarin staat dat de opperpriesteres een koningsdochter (toevallig zijn dochter) moest zijn.

Joseph Campbell heeft veel prachtige omschrijvingen gegeven over mythologie, zoals 'mythen zijn uitvloeisels van de visioenen van mensen die hun diepste innerlijke wereld hebben verkend´. Deze visioenen zijn niet de enige bronnen van mythen. Mythen zijn altijd beïnvloed door de cultuur waarin ze ontstaan. Campbell formuleert als derde functie van de traditionele mythologie: het verlenen van steun en geldigheid aan een specifieke morele ordening, namelijk die van de samenleving waaruit die mythologie is voortgekomen. Dat is een objectieve constatering, waar niets tegen in te brengen is. Het misbruik van mythen en de verwevenheid van mythen en macht blijven m.i. in deze omschrijving te veel buiten schot. Ik durf dan ook wel een aanvulling aan in de stelling:
Mythen bevatten diepe waarheden, maar kunnen ook een speelbal zijn van machthebbers die ze gebruiken voor soms zeer dubieuze belangen en ambities.

Bronnen:
Joseph Campbell: Gij zijt dat
Merlin Stone: Eens was God als vrouw belichaamd
Finkelstein en Silberman: De Bijbel als mythe
Marcel Hulspas: En de zee spleet in tweeën.

Locked